Η Παναγία Εκατονταπυλιανή βρίσκεται στην πρωτεύουσα της Πάρου, την Παροικιά. Είναι ένα από τα πιο γνωστά αξιοθέατα του νησιού και δέχεται χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, τόσο από το εξωτερικό, όσο και από όλη την Ελλάδα. Η Εκατονταπυλιανή γνωστή και ως Καταπολιανή, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα, μεγαλύτερα και πιο καλοδιατηρημένα παλαιοχριστιανικά μνημεία της χώρας. Σύμφωνα με πηγές, η εκκλησία Εκατονταπυλιανή, κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον 4ο αιώνα, για να εκπληρώσει το τάμα της μητέρας του, της Αγίας Ελένης.
Η ονομασία του ναού προέρχεται από της 99 φανερές πόρτες του κτίσματος, ενώ η τελευταία, η εκατοστή, θα φανερωθεί όταν η Κωνσταντινούπολη επιστρέψει στα χέρια των Ελλήνων.
Η Εκατονταπυλιανή έχει υποστεί πολλές ζημιές στη μακρά ιστορία της. Μια από τις πρώτες έγινε την εποχή του Ιουστινιανού από πυρκαγιά και ο ίδιος ασχολήθηκε με την ανακατασκευή του. Σοβαρές ζημιές προκλήθηκαν επίσης από τις επιδρομές το 1537 από τον Χαϊρεντίν Βαρβαρόσσα, το 1666 από τον Μουσταφά Καπλάν και κυρίως από το μεγάλο σεισμό το 1733. Κατά την διάρκεια των επισκευών του ναού μετά το 1733, έγιναν πολλές προσθήκες με στόχο την ενίσχυση του κτιρίου, οι οποίες άλλαξαν την μορφή του. Το γεγονός ότι ανακατασκευαζόταν τόσες φορές, το καθιστά επίσης ένα σημαντικό μνημείο αρχιτεκτονικής. Ο συνδυασμός των παλαιοχριστιανικών, βυζαντινών και μεταβυζαντινών τάσεων, καθώς και υλικών από αρχαίους ναούς της Πάρου, όπως το μάρμαρο, προσθέτουν στην Εκατονταπυλιανή άλλο ένα στοιχείο, έκτος από την ιστορία της, το οποίο την καθιστά σημαντικό αξιοθέατο της Πάρου.
Το 1965 ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση της Εκατονταπυλιανής στην μορφή που είχε την εποχή του Ιουστινιανού, από τον ακαδημαϊκό Αναστάσιο Ορλανδό. Η αποκατάσταση αυτή χρειάστηκε 6 χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Επισκεπτόμενοι την Εκατονταπυλιανή, θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε όλο το συγκρότημα, το οποίο αποτελείται από τον κύριο ναό, μέσα στο οποίο βρίσκονται τα παρεκκλήσια του Αγίου Φιλίππου, των Αγίων Αναργύρων και της Οσίας Θεοκτίστης.
Το εσωτερικό του κύριου ναού είναι πολύ εντυπωσιακό. Εκεί θα βρείτε τέσσερεις κίονες κορινθιακού ρυθμού, στο ιερό την εικόνα της Παναγίας Εκατονταπυλιανής του 17ου αιώνα και πολλά γλυπτά μαρμάρινα διάκοσμα. Ο τρούλος της εκκλησίας είναι πολύχρωμος και ακριβώς από κάτω του υπάρχει αναπαράσταση των εξαπτέρυγων Σεραφείμ, όμοια με τις αγιογραφίες της Αγίας Σοφιάς.
Εκτός από τον κύριο ναό, θα βρείτε το Βαπτιστήριο, τον ναό της Αγίας Θεοδοσίας, το παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου και την Βασιλική του Αγίου Νικολάου.
Το Βαπτιστήριο, το οποίο βρίσκεται εκτός του κεντρικού ναού, χτίστηκε επίσης το 4ο αιώνα και θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα διατηρημένα της Ορθόδοξης Εκκλησίας παγκοσμίως. Το εντυπωσιακό σε αυτό το τμήμα της Εκατονταπυλιανής, είναι η μαρμάρινη κολυμβήθρα σε σχήμα σταυρού.
Αξίζει να γνωρίζετε ότι ο η Εκατονταπυλιανή αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα στην Ελλάδα και η ιερή εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής είναι η πιο σημαντική προσκυνηματική εικόνα των Κυκλάδων, μετά την εικόνα της Παναγίας της Τήνου.
Αν κατά την επίσκεψη σας στη Πάρο, δεν διαμένετε στην Παροικιά, αξίζει να κάνετε το ταξίδι για να δείτε από κοντά αυτό το στολίδι του νησιού. Εξάλλου, μπορείτε να συνδυάσετε την περιήγηση στην Εκατονταπυλιανή, με μπάνιο σε μια από τις κοντινές παραλίες (Λιβάδια, Μαρτσέλο, Κριός) και την θέα του φανταστικού ηλιοβασιλέματος. Μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε άλλα αξιοθέατα της πρωτεύουσας, όπως το Ενετικό Κάστρο, το Αρχαίο Νεκροταφείο ή να χαθείτε στα σοκάκια της, τα οποία είναι γεμάτα με μαγαζιά.

Το Ενετικό κάστρο στην Παροικιά είναι ένα από τα πιο γνωστά αξιοθέατα Πάρου. Γνωστό και ως Φραγκοκάστελο, βρίσκεται στην κορυφή του λόφου και δεσπόζει περήφανα πάνω από την πρωτεύουσα του νησιού. Το κάστρο χτίστικε από τον Σανούδο το 13ο αιώνα, ο οποίος εκείνη την εποχή είχε το αξίωμα του Δούκα της Νάξου. Για την κατασκευή του κάστρου χρησιμοποιήθηκαν ως πρώτες ύλες, διάφορα κομμάτια αρχαίων ναών, όπως κολόνες κ.α. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κάστρο έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια πέντε ναών, δύο από την κλασσική εποχή και τρεις από τους αρχαϊκούς χρόνους. Από τους ναούς αυτούς, σώζεται μόνο ένα κομμάτι του ναού της Αθηνάς από το 6ο αιώνα π.χ. δίπλα στον οποίο υπάρχουν ερείπια πρωτοκυκλαδικού οικισμού. Η ομορφιά του αξιοθέατου δεν τελειώνει εκεί. Στον επιβλητικό αυτό λόφο, θα θαυμάσετε και πολλές μικρές εκκλησίες, τέσσερις από τις οποίες, ο ?γιος Στυλιανός, η Αγία Αννα, ο Αγιος Μαρκος, η Παναγία του Σταυρού έχουν χτιστεί ενσωματωμένες στα τοίχοι του κάστρου.
Μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας φωτογραφική μηχανή καθώς η θέα από το λόφο στο Κόλπο της Παροικιάς αλλά και την γύρω περιοχή είναι φοβερή.
Το φανταστικό αυτό αξιοθέατο της Πάρου είναι από τα μέρη που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε, ακόμα και αν δεν μένετε στην Παροικιά. Μετά την περιήγηση στο λόφο, σας προτείνουμε ένα δροσιστικό μπάνιο είτε στην κεντρική παραλία της πρωτεύουσας, είτε σε μια από τις αμμουδιές στο κόλπο απέναντι από την Παροικιά (Μαρτσέλο, Κριός, Αγιος Φωκάς). Εναλλακτικά, μια επίσκεψη στην κεντρική αγορά, τα σοκάκια ή ένας δροσιστικός καφές σε μια από της παραλιακές καφετέριες, είναι πάντα μια καλή επιλογή.

Το ενετικό φρούριο στο γραφικό λιμάνι της Νάουσας, προσθέτει μια πινελιά ιστορίας στο παραδοσιακό αυτό μέρος. Αυτό το αξιοθέατο της Πάρου, είναι αρκετά γνωστό και αν κάποιοι από τους επισκέπτες της Νάουσας δεν το ξέρουν, τότε τους περιμένει μια ευχάριστη έκπληξη.
Το φρούριο χτίστηκε στις αρχές του 14ου αιώνα. Τον 15ο αιώνα ανακαινίστηκε από τους Σομμαρίπα, την οικογένεια που κυριαρχούσε στην Πάρο έως το 1517.
Για να φτάσετε στα ερείπια του φρούριου, μεγαλύτερο τμήμα του οποίου σήμερα είναι βυθισμένο, πρέπει να περπατήσετε πάνω στο τείχος που προστατεύει το λιμάνι της Νάουσας. Όταν φυσάει δυνατός βοριάς, τα κύματα σκάνε πριν το τείχος και μπορεί να βραχείτε. Στο γραφικό λιμανάκι αυτού του παραθαλάσσιου οικισμού, θα βρείτε πολλές ταβέρνες και καφετέριες. Επίσης, σας προτείνουμε να περιηγηθείτε στα στενά σοκάκια της Νάουσας, καθώς αυτή θεωρείται από τα πιο όμορφα χωριά των Κυκλάδων.

Η Κοιλάδα Πεταλούδων στη Πάρο είναι ένα λιγότερο δημοφιλές αξιοθέατο του νησιού, αλλά αποτελεί μοναδικό μέρος των Κυκλάδων. Βρίσκεται σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από την Παροικιά, την πρωτεύουσα της Πάρου και νοτιοανατολικά από το Παρασπόρο. Η Κοιλάδα Πεταλούδων αποτελεί βιότοπο και διαφέρει από κατά πολύ από τις εικόνες που συνηθίζεται να βλέπουμε στη Πάρο. Το τοπίο είναι καταπράσινο, με αγριελιές, κυπαρίσσια, πλατάνια, κισσούς και οπωροφόρα. Εκεί θα βρείτε και φυσική πηγή.
Οι πεταλούδες που επισκέπτονται την κοιλάδα για να ζευγαρώσουν, είναι οι Paνaxia Quadripunctaria της οικογένειας Arctiidae. Τα χρώματα τους είναι πολύ εντυπωσιακά, καφέ – μαύρο με κιτρινόλευκα περιθώρια και λωρίδες. Όταν πετάνε, εμφανίζονται δύο κόκκινα πίσω φτερά. Οι πεταλούδες αυτές πετάνε μόνο τη νύχτα. Η μετανάστευση προς την κοιλάδα στη Πάρο ξεκινάει στα μέσα Ιουνίου και ολοκληρώνεται των Αύγουστο, όπου παραμένουν έως των Σεπτέμβριο. Τον μήνα αυτόν αρχίζει η μαζική αναχώρηση προς αναζήτηση κατάλληλου μέρους για γέννηση αυγών των Οκτώβριο. Οι πεταλούδες γενούν τα αυγά τους, περίπου εκτατό η κάθε μια, και στην συνέχεια πεθαίνουν. Η πλέον ώριμες πεταλούδες στα μέσα του επόμενου Ιουνίου, έρχονται στην Κοιλάδα Πεταλούδων για ζευγαρώσουν και ο κύκλος επαναλαμβάνεται.
Οι πεταλούδες, κάνοντας εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς τρέφονται μόνο το χειμώνα και αποθηκεύουν λίπος για τους καλοκαιρινούς μήνες, μένουνοντας ακούνητες κατά την διάρκεια της ημέρας. Μετατοπίζονται μόνο ακολουθώντας την θερμότητα από τις ακτίνες του ήλιου.
Είναι πολύ σημαντικό, οι επισκέπτες της Κοιλάδας των Πεταλούδων, να αντιλαμβάνονται πόσο σημαντική είναι η ησυχία κατά την διάρκεια της περιήγησης τους. Οι πεταλούδες μπορεί να τρομάξουνε και να πετάξουνε, καταναλώνοντας έτσι την αποθηκευμένη ενέργεια, η οποία τους χρειάζεται για την αναπαραγωγή τους.
Η περιοχή της Κοιλάδας των Πεταλούδων διαθέτει και άλλα ενδιαφέρον αξιοθέατα όπως βυζαντινό νερόμυλο, Πύργο των Αλησαφηδών, την εκκλησία του Αγίου Αρσενίου και την Μονή Μεταμορφώσεως.

Το Περιβαλλοντικό Πάρκο Πάρου βρίσκεται στην χερσόνησο του Αϊ – Γιάννη Δέτη στον Κόλπο της Νάουσας και καταλαμβάνει έκταση 800 στρεμμάτων. Είναι ένας χώρος ο οποίος λειτουργεί στα πλαίσια εναλλακτικού τουρισμού. Στην έκταση του Περιβαλλοντικού Πάρκου Πάρου υπάρχουν παραλίες και μία από αυτές διαθέτει κέντρο θαλάσσιων σπορ, αναψυκτήριο, αμφιθέατρο 700 θέσεων, δίκτυο μονοπατιών μήκους 7 χιλιομέτρων, μουσείο και παρκινγκ. 
Εδώ διοργανώνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, αθλητικές δραστηριότητες κ.α.
Το Περιβαλλοντικό Πάρκο διαθέτει τρεις παραλίες. Το Μοναστήρι είναι η πιο γνωστή και η οργανωμένη παραλία. Είναι προστατευμένη από ανέμους και κύματα καθώς βρίσκεται σε στενό κόλπο. Εκεί θα βρείτε ομπρέλες και ξαπλώστρες καθώς και το Πάρκο Beach Caffe. Η παραλία είναι αμμουδερή και ρηχή, έτσι είναι κατάλληλη για μικρά παιδιά. Στο Μοναστήρι δραστηριοποιείται και κέντρο θαλάσσιων σπορ.    
Οι άλλες δυο παραλίες είναι η Περικόπετρα και η Τούρκου ή Αμμος. Η φιλοσοφία αυτών είναι εντελώς διαφορετική από το Μοναστήρι. Και οι δυο είναι ανοργάνωτες και απομονωμένες. Η γαλήνη και η αίσθηση της φυσικής ομορφιάς είναι οι αναμνήσεις με τις οποίες θα φύγετε, αν τις επισκεφτείτε. Για να φτάσετε και στις δυο αυτές παραλίες, πρέπει να ακολουθήσετε το μονοπάτι από το Μοναστήρι, είναι πολύ εύκολο και δεν θα χαθείτε.
Στο χώρο του Περιβαλλοντικού Πάρκου Πάρου, θα βρείτε τέσσερα μονοπάτια, Μοναστήρι-Αλονάκι-Φάρος του Κορά μήκους 1920 μέτρων, Παραλία Καθολικού-Φάρος μήκους 1050 μέτρων, Παραλία Καθολικού- Περικόπετρα-Τούρκου ή Αμμος μήκους 900 μέτρων και Τούρκου ή Αμμος-Αλμυρός και επιστροφή, μήκους 1500 μέτρων. Όλα τα μονοπάτια είναι πολύ καλά σημαδεμένα.
Στο μουσείο του πάρκου, μέσα στα κελιά των μοναχών του Αϊ-Γιάννη Δέτη, θα θαυμάσετε την μόνιμη έκθεση «Η Πάρος μέσα από την ρώσικη χαρτογραφία 1770-1774».
Υπάρχουν δυο τρόποι για να φτάσετε στο Περιβαλλοντικό Πάρκο Πάρου. Ο ένας μέσω της οδού η οποία οδηγεί στην παραλία Κολυμπήθρες και συνεχίζοντας προς τη χερσόνησο και ο δεύτερος και πιο απολαυστικός, με παραδοσιακό καΐκι από το λιμάνι της Νάουσας, από την οποία εκτελούνται τακτικά δρομολόγια.

Το σπήλαιο στην Αντίπαρο δεν είναι μόνο ένα από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα του νησιού και της Πάρου, αλλά και των Κυκλάδων. Η εντυπωσιακή είσοδος στο σπήλαιο βρίσκεται 170 μ. πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Εκεί σας υποδέχεται το γραφικό ξωκλήσι του Αη Γιάννη, το οποίο επικοινωνεί με ακόμα ένα μικρότερο, αυτό της Ζωοδόχου Πηγής. Το ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής είναι πιο παλιό και χτίστηκε πριν από 350 χρόνια περίπου. Στην είσοδο αυτού του αξιοθέατου, σας καλωσορίζει και σας προϊδεάζει ένας πελώριος σταλαγμίτης. Ονομάζεται Πελώρια Κεντρική Κολώνα και είναι ο αρχαιότερος στην Ευρώπη.
Το σπήλαιο της Αντιπάρου έχει έκταση 5.600 τετραγωνικά μέτρα, έχει βάθος 85 μ. και όταν θα το εξερευνείτε, θα χρησιμοποιήσετε τις τσιμεντένιες σκάλες, είναι περίπου 411 σε αριθμό. Η εσωτερική θερμοκρασία του σπηλαίου είναι σταθερή στους, περίπου, 15 βαθμούς Κελσίου.
Ο χώρος αυτός, γεμάτος με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, αποκαλείται από τους ντόπιους ως «Καταφύγιο». Αυτό γιατί από τους αρχαίους χρόνους, έως τον εικοστό αιώνα, αποτελούσε το σημείο φυγής στους πολέμους.
Το σπήλαιο αποτελείται από τρεις αίθουσες. Η πρώτη αίθουσα ονομάζεται “Θάλαμος των πέτρινων καταρρακτών” και είναι πλούσια σε σταλακτίτες και σταλαγμίτες οι οποίοι μοιάζουν με καταρράκτες.
Η δεύτερη αίθουσα είναι η πιο πλούσια και πιο εντυπωσιακή. Βρίσκεται 85 μ. από την είσοδο του σπηλαίου και ονομάστηκε “Θάλαμος του καθεδρικού ναού”. Εδώ πραγματοποιήθηκε το 1673 η Χριστουγεννιάτικη λειτουργία από τον Μαρκήσιο ντε Ντουανέλ. Στην δεξιά πλευρά της αίθουσας θα δείτε μεγάλο αριθμό λευκών σταλαγμιτών και σταλακτιτών που μοιάζουν με πολυελαίους που κρέμονται από το «ταβάνια» του σπηλαίου. Επίσης, στην αίθουσα αυτή βρίσκεται ο γνωστός σχηματισμός “Μαύρος Καταρράκτης” και ο σταλαγμίτης “Αγία Τράπεζα”. Στο ίδιο επίπεδο βρίσκεται και μια μικρή αίθουσα, που ονομάζεται “Αίθουσα του Βαράθρου” (θεωρείται κομμάτι της δεύτερης) στην οποία θα θαυμάσετε το σταλαγμίτη που ονομάστηκε “Ομπρέλα”.
Η τρίτη και τελευταία αίθουσα ονομάζεται «Βασιλική». Η ονομασία αυτή προέρχεται από την επιγραφή που χάραξαν εκεί ο βασιλιάς Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα στοιχεία ανθρώπινης παρουσίας στο σπήλαιο σας ταξιδεύουν πίσω στο χρόνο έως την λίθινη εποχή.

Το σπήλαιο είναι ανοιχτό για τους επισκέπτες από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο, από τις 10:00 έως τις 18:00. Το κόστος του εισιτηρίου είναι στα 5€ και τα παιδιά έχουν 50% έκπτωση. Είναι σημαντικό ο κάθε επισκέπτης να συμβιβαστεί με τους κανόνες οι οποίοι επιβάλλονται για την ασφάλεια καθώς και την διατήρηση του αξιοθέατου. Πρέπει επίσης να γνωρίζετε ότι λόγω του υψηλού επιπέδου της υγρασίας, απαγορεύεται η είσοδος σε άτομα τα οποία παρουσιάζουν καρδιακά και αναπνευστικά προβλήματα.

Το Σπήλαιο των Νυμφών είναι ουσιαστικά μια από τις τρεις εισόδους, η νότια, στο αρχαίο λατομείο της Πάρου. Το λατομείο βρίσκεται κοντά στο χωριό Μαράθι (συμβουλευτείτε το χάρτη).
Το παριανό μάρμαρο εξορυσσόταν εδώ από τους αρχαίους χρόνους έως το 1881, και είναι από τα καλύτερα στο κόσμο. Οι έρευνες έδειξαν ότι η διαφάνεια του, δηλαδή το βάθος στο οποίο φτάνει το φώς, φτάνει τα 7 εκατοστά. Για να έχετε ένα μέτρο σύγκρισης, αξίζει να γνωρίζετε ότι το μάρμαρο από τα λατομεία της Πεντέλης έχει διαφάνεια έως 1,5 εκατοστά.
Το μάρμαρο από το Σπήλαιο των Νυμφών και φυσικά από τις άλλες δυο στοές, εξαγόταν όχι μόνο σε όλη την Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Χρησιμοποιήθηκε μεταξύ άλλων, στην κατασκευή του Παρθενώνα, του ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο, του ναού του Απόλλωνα στη Δήλο, της αρχαίας αγοράς στην Αθήνα κ.α. Η χάρη του μαρμάρου έφτασε έως την Βενετία και την Κωνσταντινούπολη όπου χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της μονής των Βλαχερνών.
Το μάρμαρο της Πάρου, αποτελούσε την πρώτη ύλη για τους ντόπιους γλύπτες, όπως ο Σκόπας ο Πάριος και Αγοράκριτος. Τα πιο γνωστά έργα κατασκευασμένα από το μάρμαρο εξορισμένο από το Σπήλαιο των Νυμφών και το λατομείο του Μαραθίου είναι η Αφροδίτη της Μήλου, η Νίκη της Σαμοθράκης, η Νίκη του Παιωνίου κ.α.
Οι στοές του λατομείου της Πάρου έχουν συνολικό μήκος 190 μ. Το Σπήλαιο των Νυμφών είναι το πιο μεγάλο, πιο εντυπωσιακό και πιο ασφαλές. Αν αποφασίσετε να το εξερευνήσετε, φροντίστε να έχετε μαζί σας φακούς και αν δεν συνοδεύστε από κάποιον ντόπιο ή άτομο που το έχει επισκεφτεί, καλό θα ήταν να μην φτάσετε πολύ βαθιά. Οι στοές είναι εκτεθειμένες στου παράγοντες της φύσης για αυτό πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί.
Αν μετά την επίσκεψη σας στο Σπήλαιο των Νυμφών θέλετε να συνεχίσετε να ανακαλύπτετε την Πάρο, μπορείτε να συνεχίσετε στον ίδιο δρόμο και να κατευθυνθείτε νότια προς το ορεινό χωριό Λεύκες. Στη συνέχεια μπορείτε να καταλήξετε στην ήσυχη παραλία του Μώλου ή του Καλόγερου στις ανατολικές ακτές της Πάρου. Εκεί θα απολαύσετε το μπάνιο σας με θέα τη Νάξο, χωρίς να σας ενοχλούν τα κύματα που προκαλούν τα καλοκαιρινά Μελτέμια.